Zvona poetskih mora

Simbolika zvona važan je motiv u istoriji srpske i svetske književnosti, a zvono „igra“ važnu ulogu u likovnoj i filmskoj umetnosti. Jedna od priča iz filma Andrej Rubljov Andreja Tarkovskog odnosi se na zvono koje „čuva svoju tajnu“, dok u naslovu knjige Mile Medigović Stefanović Zvona poetskih mora, ono ističe svoja književno-istorijska i esejistička znamenja.

Istraživač istorije kulture u najširem stepenu, saradnica Centra za naučna istraživanja Srpske akademije nauka i umetnosti i Univerziteta u Kragujevcu, Paštrovka i jedna od istoričarki „ženskog pisma“ u srpskoj kulturi, Mila Medigović Stefanović u svojoj najnovijoj knjizi ispisala je, u šest eseja i pet prikaza knjiga, tekstove o nizu stvaralaca iz umetničke prošlosti Balkana. Od Dositeja Obradovića i njegove potrebe da narodu kojem pripada podari „prosveštenije“ do „tragova pepela“ u romanima Jovice Aćina Srodnici i Pilot tramvaja. Kada je o prikazima reč, autorka, vrsan tumač domaće književno-kritičke scene, piše o romanu Maje Herman Sekulić (Devet života Milene Pavlović Barili), delima Miloša Đorđevića, Miljurka Vukadinovića, Umberta Eka i Ane M. Zečević.

U knjizi eseja i književnih prikaza „odzvanjaju“ brojna mora: Egejsko i Jonsko kojima plovi junak Aćinove proze, Mediteran, Jadran plavi, a Mila Medigović Stefanović „rekonstruiše“ zbivanja u nekadašnjem Panonskom i nepostojem „Šumadijskom moru“. Svako od pomenutih vodenih tokova javlja se, u esejističko-kritičatskom obzorju Medigović Stefanovićeve na tačno određenom mestu i u pravo vreme. U eseju 'Ženske glave u Gorskom vijencu' u obzorju Ljubišinog ogledala pominje kako su se međusobno uvažavali Stefan Mitrov Ljubiša i Kosta Cukić i otuda „Šumadijsko more“ ovog drugog. Čini se da je, upravo esej na liniji „Njegoš-Ljubiša“ centralni u prvom delu knjige jer se, rafiniranim tkanjem u tekstu, pominju i tumače ključne koordinate poetskih svetova autora Kanjoša Macedonovića i Vladike, ali ništa manje i Sima Matavulja. „Pozicije usamljenika – Njegoša na vladarskom tronu i Ljubiše kao poslanika u Beču, pored kolektivnih, otkriva različite odnose prema ženi i ženskosti u patrijarhatu“ ističe Mila Medigović Stefanović u Zvonima poetskih mora. Književniku i političaru iz Paštrovića posvećuje autorka Leksikona poznog još jedan tekst u najnovijoj knjizi. Delo onog po kojem je budvanski Spomen-dom stekao ime, tumačen je iz vizure Radomira V. Ivanovića u delu Kazalice Stefana Mitrova Ljubiše (studija objavljena 2018. godine). Pisac Skočiđevojke, tumačenjem Ivanovića, stiče večno pamćenje naroda iz kojeg je potekao i zato se može da govori o Književno-kritičkoj sintezi proučavanja Ljubišinog dela.

Bliže našem vremenu i 20. veku (koji Mila Medigović Stefanović zajedno sa „svojim autorima“ određuje kao mučan...) opservacije stvaraoca Muzičke istorije Kragujevca (1818-2018) okreću se Mihailu Laliću, Tanji Kragujević i pomenutom Jovici Aćinu. Troje autora su, prema tumačenjima Stefanović Medigović protumačili protekli vek kao „tamnicu“ (u kojoj je boravio, na početku stvaralaštva tvorac Lelejske gore), kao „vrt sa ružinim laticama“ (u okviru teksta Vrtovi i poetski planetarijum Tanje Kragujević), ali i kao (post)modernistički „igrokaz“ u delima onog „koji gata po pepelu“.

Prikazi u knjizi Zvona poetski mora posvećeni su Maji Herman Sekulić i njenom romanu o „astralnoj slikarki“ Mileni Pavlović Barilli, poetskom svetu tvorca Kamene uspavanke u tumačenje književnog kritičara Miloša Đorđevića (analiza Pjesničkih krugova Stevana Raičkovića). Kada je u pitanju srpska slikarka čiji je požarevački dom Galerija Mileninih slika, roman Maje Herman Sekulić u tumačenju Mile Medigović Stefanović (tekst Oreoli umetničke svetlosti pod stablom Velike Jabuke) ističe sve kvalitete renomirane srpske pesnikinje koja, romanom Devet života Milene Pavlović Barili, ostvaruje „link“ sa umetnicom boja. S druge strane, Miloš Đorđević u delu Stevana Raičkovića pronalazi one tanane niti koje su, s pravom, velikog pesnika uvrstili u vodeće liričare srpske književnosti druge polovine 20. veka.

O bolestima (dugačak spisak bolesti i u prikazu...), bolnicama, dijagnozama, strahovima i smrtonosnim vapajima, pišu u knjizi na 770 strana, Miljurko Vukadinović i Dušan Stojković (NISU sve bolesti za mene...). U njoj ugledni književnici tumače odnos prema smrti u našoj i stranim književnostima. Mila Medigović Stefanović saopštava da je u pitanju „antologijski poduhvat... sabira poetske iskaze od početka zapisivanja tekovina duhovnosti na relaciji između života i smrti“ , odajući im priznanje za istraživački rad na „bolnoj temi“. Ne nadajte se da će te se rešiti knjiga naslov je izdanja „Alefa“ iz Čačka u kojem su dvojica erudita, Žan-Klod Karijer i Umberto Eko, tumačili izazove koju pred Knjigu (i svaku papirnu formu...) stavlja digitalni svet i 3D tehnologija. Zaključak Mile Medigović Stefanović i dvojice umetnika je da će papir da „preživi“ sve, jer, poznato je, „rukopisi ne gore...“. Poslednji prikaz u Zvonima poetskih mora odnosi se na tumačenje knjige „komparatističkih studija i ogleda“ koju ispisuje Ana M. Zečević u kojoj je, ауторка, komentarisala delo više književnika i kompozitora 20. veka (od Petra Kočića do akademika Dejana Despića) koje je stvorila Zečević.

Zapravo je i knjiga Zvona poetskih mora Mile Medigović Stefanović ispisana u skladu reči i tona, primećuje Zora Jestrović u pogovoru najnovijoj Milinoj knjizi. Eseji i prikazi nastajali su u prethodnih sedamnaest godina (prvi tekst 2007), a prikaz romana Maje Herman Sekulić objavljen je prvi put. Dug put profesorke književnosti, doktora bibliotečko-informacionih nauka, putopisca i esejiste nastavlja se „plovidbom“ morima nabrojanim na početku ovog prikaza. Pisani različitim povodima, a vođeni stručnom rukom ljubitelja brojnih izdanja, slikarstva, arhitekture i niza drugih oblasti, tekstovi Mile Medigović Stefanović u širokom tematsko-žanrovskom obimu zahvataju život sam.

Dobro ti more, kapetanice...

(1) Мила Медиговић Стефановић, Музичка историја Крагујевца (1818-2018), Крагујевац, УК Кораци, 2